«Πάνω από αυτό, στο άκρο συμπαγών βράχων, φαίνεται ένα παλαιό τετράγωνο οικοδόμημα, καλούμενο τουρκιστί Δορτ Αγιακλί. Κοντά σε αυτό, σε απόσταση μισής ώρας επάνω στο ρέμα, στα αριστερά του δρόμου, βρίσκεται ένα παλαιό χωριό που λέγεται Στέφανα, κατοικημένο από Οθωμανούς και χριστιανούς Ρωμιούς, μικρό και ολιγάνθρωπο. Αντίκρυ σ’ αυτό στους πρόποδες του Αργαίου όρους, βρίσκεται ένα άλλο χωριό, μικρό, το Ζιντζίδερε…»
Εδώ παρουσιάζονται από επιστήμονες, κυρίως Αμερικανικής καταγωγής που σκιαγραφούν τα γεγονότα, όπως αρχαιολόγοι, ιστορικοί, ανώτατοι κυβερνητικοί υπάληλοι. Γεγονότα που παρατήρησαν μόνοι τους, που φωτογράφισαν και εξέδωσαν σε τόμους της εποχής, μετά από τον αποτροπιασμό και την αηδία που ένιωσαν ως παρατηρητές και ιστορικοί.
Το κυριώτερο όμως μάθημα, πού βγαίνει απ’ τις σελίδες αυτές, είναι η διαρκώς αυξανόμενη αδυναμία του Χριστιανισμού πού είναι διηρημένος, ανειλικρινής, διαβρωμένος απ’ τον υλισμό. Επί πλέον υπονομεύεται και ναρκώνεται σχετικά με την αρχική του ρωμαλέα και αφελή πίστη από τις σύγχρονες επιστημονικές ανακαλύψεις.
Φτάνουμε, όχι αισίως πάντως, (η επιβίωση για τον Κυπριακό Ελληνισμό ήταν και παραμένει μια υπόθεση με αβέβαιη έκβαση) στο νέο έτος, μετά και το τέλος του δίσεκτου 2020. Τα δεδομένα που έχουμε ενώπιον μας είναι συνεχώς μεταβαλλόμενα, ο Γεωστρατηγικός χάρτης της περιοχής και τα εμπλεκόμενα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων αλλάζουν, οι καταστροφικές επιλογές όμως των συγκεκριμένων ‘αυτοκτονικών ηγεσιών’ παραμένουν οι ίδιες.
Η ιδιόρρυθμη νοοτροπία, πού κατέστησε τους Τούρκους ικανούς να διαπράξουν πρωτοφανείς βιαιότητες εις βάρος των συνανθρώπων των πού συνεκλόνισαν και προσέβαλαν ολόκληρη την ανθρωπότητα, οφείλονταν σε τρία πράγματα: στη φύση τους, στις διδασκαλίες του Κορανίου και στο παράδειγμα του Προφήτου. Αυτό ήθελε να ειπεί ο Gladstone όταν μιλούσε για τον «συνδυασμό της φύσεως του Τούρκου και της θρησκείας του»
Ποτέ άλλοτε στην σύγχρονη εποχή μια εθνική επέτειος δεν θα μπορούσε να έχει τόση σημασία για ό,τι ονομάζεται «εθνική αυτοπερισυλλογή», όσο εκείνη που εορτάζεται στο επόμενο έτος για την έναρξη του μεγάλου, όσο και δύσκολου αγώνα της εθνικής παλιγγενεσίας. Και ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο αναγκαία η με κάθε τρόπο συμπαράσταση της Ομογένειας, όσο στην παρούσα περίσταση. Τα δεινά που έφερε η κρίση των δέκα προηγουμένων ετών…
Τις δυνατότητες της Μικρός Ασίας σχετικά με τον Ινδοευρωπαϊκό πολιτισμό μπορεί κανείς να τις εννοήσει καλύτερα, όταν ρίξει ένα βλέμμα πάνω σ’ αυτή τη χώρα, όπως ήταν καθ’ όλη την περίοδο πού ήταν γεμάτη από πολλά εκατομμύρια ανθρώπων και περιείχε πολλές πόλεις πού ήταν πηγές καλών τεχνών, λογοτεχνίας, φιλοσοφίας, βιομηχανίας και όλων εκείνων πού είναι ωφέλιμα και ωραία για την ανάπτυξη του ανθρώπου.
Το έτος 1880, ο Απόστολος Καβαζίδης, μετά από όνειρο που είδε, έσκαψε σ’ ένα σημείο που του υποδείχθηκε, περίπου 3 χιλιόμετρα έξω από το χωριό Ηρωϊκό (Μπιευτίκ) Ανατολικής Θράκης και βρήκε μια εικόνα. Η εικόνα ήταν ο Άγιος Αθανάσιος. Στο σημείο εκείνο κτίστηκε μοναστήρι με κελλί για μοναχό, όπου το καντήλι μπροστά στην εικόνα έκαιγε συνέχεια μέχρι το 1922 που έγινε η καταστροφή της Μικράς Ασίας και η ανταλλαγή πληθυσμών.
Στο διάστημα που έκανα εγώ την έρευνα, οι κάτοικοι της Ιτέας ήταν ακόμη λιγότεροι από την τελευταία απογραφή. Το εγχείρημα του προέδρου δε φαίνεται να είχε κάποιο αποτέλεσμα. Τα παιδιά των πιαλιννοστούντων – όσοι είχαν παιδιά – προτίμησαν και αυτά να εγκατασταθούν σε κάποια μεγαλούπολη, αφού στην Ιτέα δεν υπήρχαν δουλειές, οπότε ο πληθυσμός του χωριού συνεχίζει να μειώνεται σταθερά.
Σύμφωνα με την απογραφή του 1928 (1929: 401), η Μάνθια είχε πληθυσμό 190 κατοίκους και ήταν όλοι πρόσφυγες. Από το σύνολο του πραγματικού αυτού πληθυσμού, οι 181 είχαν έρθει στο χωριό μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και μόνο οι 9 είχαν προηγηθεί. Βασιζόμενη στις μαρτυρίες των κατοίκων υποθέτω ότι οι 181 πρόσφυγες που ήρθαν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ήταν από το Μπεγεντίκ και οι ήταν όσοι Πόντιοι απέμειναν από την εγκατάσταση του 1920.
Μπροστά στήν εἴσοδο τοῦ κόλπου Αὐλώνας σέ ἀπόσταση περίπου τριῶν μιλίων βρίσκεται ἕνα γραφικό νησί. Τό ὄνομά του Σάσων ἤ Σασώ εἶναι πανάρχαιο. Ἀπό τό δεύτερο πρό Χριστοῦ αἰώνα τό ἀναφέρει ὁ ἱστορικός Πολύβιος καί ὁ ἀρχαῖος γεωγράφος Σκύλακας ὁ Καρυανδέας. Μνημονεύεται ἐπίσης καί ἀπό τούς γεωγράφους Στράβωνα, Κλαύδιος Πτολεμαῖο, καθώς καί ἀπό τό Ρωμαῖο Ναύαρχο καί ἱστορικό Πλίνιο, ὡς ὁρμητήριο πειρατῶν.
Στην πραγματικότητα το μόνο πράγμα που έπρεπε να πει κανείς για το θέμα της Αγίας Σοφίας είναι “ανάρμοστο” και “ντροπή”. Σκέπτομαι, όμως, ότι οι συνομιλητές μου δεν διαθέτουν την πολιτιστική λεπτότητα να αντιληφθούν το νόημα αυτών των λέξεων. Γι αυτό θα μιλήσω ανοιχτά για το θέμα και με τον τρόπο που θα τον καταλάβουν. Αυτό που έγινε στην Αγία Σοφία είναι ένα ξεκάθαρο δείγμα βαρβαρότητας.