ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ’
ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΕΓΑΛΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ (ΣΕΛΑΜΛΙΚ) (1911)
George Horton
“H Κατάρα της Ασίας” – 1926
Μετάφραση Γεωργίου Λ. Τσελίκα
Ένα γραφικό περιστατικό στη διαδικασία του «Εκτουρκισμού» έλαβε χώρα στη Μακεδονία τον Μάιο και Ιούνιο του 191 Ι. Ο Μωάμεθ ο Ε’ έφθασε στη Θεσ/νίκη στις 31 Μαΐου του παραπάνω έτους, επάνω σ’ ένα πολεμικό, πού συνοδευόταν απ’ το μεγαλύτερο μέρος του Τούρκικου στόλου. Πριν λίγες μέρες είχε γίνει γνωστό ότι θα ερχόταν, γιατί η εμπροσθοφυλακή του, δηλ. ψηλοί και πλαδαροί ευνούχοι, μάγειροι κλπ. είχαν αρχίσει να εμφανίζωνται και να περιφέρωνται μπροστά στα μεγαλύτερα ξενοδοχεία. Η πόλη είχε σημαιοστολιστεί πλούσια και οι διάφορες κοινότητες έκαμναν επιδείξεις προς τιμήν του, ανάμεσα δε σ’ αυτές οι Βούλγαροι έδειχναν ιδιαίτερο ενθουσιασμό. Επισκέφθηκε τα Σκόπια και το Μοναστήρι κι απ’ εκεί προχώρησε στην πεδιάδα του Κοσσόβου, οπού είχε λάβει χώρα η αποφασιστική μάχη πού έφερε τους Τούρκους και την πανούκλα τους στην Ευρώπη. Εκεί στις 15 Ιουνίου του 1389 ο Σουλτάνος Μουράτ νίκησε τον ηρωικό βασιλιά των Σέρβων Λάζαρο. Η Τουρκική εκείνη νίκη, της οποίας τα ολέθρια αποτελέσματα είχαν επιπτώσεις μέχρι και στην εποχή μας, είχε πραγματοποιηθεί εξ αιτίας της προδοσίας Χριστιανών συμμάχων, πού υπήρξε πάντοτε η πραγματική αιτία όλων των Τουρκικών θριάμβων. Και ο Μουράτ ο ίδιος σκοτώθηκε και μέσα στην πεδιάδα οπού βρίσκονται το απέριττο μνήμα του και ένα τζαμί για ανάμνηση του ονόματος του συνεκάλεσε ο Μωάμεθ ο Ε’, πού ήταν μέθυσος και άβουλο και ξεμωραμένο ανδρείκελο του Νεοτουρκικού Κομιτάτου, όλες τις διάφορες φυλές της Ευρωπαϊκής Τουρκίας για ένα μεγάλο «σελαμλίκ» δηλ. προσκύνημα.
Εκτός απ’ τους πολίτες, μερικοί απ’ τους οποίους λέγεται ότι περπάτησαν αρκετές ήμερες για να έλθουν εκεί, υπήρχαν και χιλιάδες στρατού και πολλά περίφημα συντάγματα πού είχαν μαζί τους παλιές σημαίες ξεσχισμένες απ’ τις μάχες. Μια μεγάλη σκηνή στήθηκε για τον Σουλτάνο και το τεράστιο πλήθος κάθησε κατά γης. Ενώ οι ιερωμένοι απήγγελλαν τα λόγια της ιεροτελεστίας και οι χιλιάδες των προσκυνη- τών έσκυβαν τα μέτωπα τους προς τη γη και σηκώνονταν ξανά η θάλασσα απ’ τα κόκκινα φέσια υψωνόταν κι έπεφτε ρυθμικά σαν ένα τεράστιο χωράφι από παπαρούνες πού ταλαντεύονται απ’ τον άνεμο.
Η ιστορία του κόσμου έχει να παρουσιάσει πολύ λίγα γραφικώτερα και εντυπωσιακότερα θεάματα από το τελευταίο αυτό προσκύνημα πάνω στην απαίσια «Πεδιάδα των Κοτσυφιών». Παρουσιάστηκα στον Μεχμέτ (ή Μωάμεθ τον Ε’) στη Θεσσαλονίκη και θα ήταν δύσκολο να φανταστώ ένα πειό πλαδαρό, οικτρό και ανόητο πρόσωπο. Τα θολά του μάτια ήταν πρησμένα από κάτω, το κάτω χείλος του έπεφτε μ’ έναν γελοίο τρόπο. Η αυτοκρατορική του Μεγαλειότητα συνοδευόταν από διάφορους υποβολείς με πρόσωπα πονηρά εξευρωπαϊσμένου τύπου και ποτέ δεν άρθρωνε ούτε μια λέξη, χωρίς να γυρίσει προς έναν απ’ αυτούς με μια αμήχανη έκφραση για να τον καθοδηγήσει τι να πει η τι να κάμει. Όταν η συνέντευξη τελείωσε, ο Μεχμέτ γύρισε τη ράχη του και ξεκίνησε ν’ απομακρυνθεί. Δεν είχε κάμει παρά λίγα μόνο βήματα, και ένας απ’ τους υποβολείς του ψιθύρισε κάτι, οπότε κύτταξε ολόγυρα βαρύθυμα και σιγά σιγά συνέστρεψε τα χαρακτηριστικά του σε έναν απαίσιο μηχανικό μορφασμό. Ήταν φανερό, όπως θα μπορούσε να γίνει σε μια παντομίμα, ότι του είχαν ειπεί να χαμογελάσει πριν φύγει και είχε ξεχάσει ένα μέρος του μαθήματος του.
Ο Μεχμέτ ο Ε’ βρισκόταν στην πραγματικότητα σε περιορισμό σ’ όλη του τη ζωή απ’ τον αδελφό του, τον μεγάλο και σκληρό Αβδούλ ο όποιος όπως λέγουν τον ενεθάρρυνε να πίνει κάθε μέρα απίθανες ποσότητες ρακί. Ήταν ένα παιδαριώδες και ακίνδυνο άτομο, το όποιο είχαν διαλέξει ο Εμβέρ και οι σύντροφοι του, γιατί στην πραγματικότητα είχε καταντήσει ένας βλάκας.
Το μεγάλο «σελαμλίκ» προκάλεσε δυνατή συγκίνηση στους Τούρκους με το να ανασκαλέψει τα θρησκευτικά τους συναισθήματα, είναι όμως περιττό να πούμε ότι δεν επέτυχε πολλά πράγματα σχετικά με τον «εκτουρκισμό» του Χριστιανικού στοιχείου. Και τον ίδιο καιρό ο ισχυρός Αβδούλ, ο περίφημος «Ασθενής» της Ευρώπης, ένας απ’ τους μεγαλύτερους διπλωμάτες και δολοφόνους μέσα στην παγκόσμια ιστορία, φυλακίστηκε στην έπαυλι Αλλατίνι μαζί με μια μικρή ομάδα γυναικών.
Α Ρ Θ Ρ Α - Τ Η Σ - Ι Δ Ι Α Σ - Κ Α Τ Η Γ Ο Ρ Ι Α Σ :
- Καλαμπάκα, Καλαμαριά και ο καθηγητής μου Amdrup
Λίγο μετά την πόλη των Τρικάλων και με κατεύθυνση προς Καλαμπάκα, ο επισκέπτης συναντά μια απέραντη πολιτεία πανέμορφων, πανύψηλων, επιβλητικών και σκοτεινόχρωμων βράχων από ψαμμίτη, ένα παγκόσμια μοναδικό μεγαλοπρεπές γεωλογικό φαινόμενο, που φιλοξενεί την πιο σημαντική μοναστική, μετά το Άγιο Όρος πολιτεία, τα Μετέωρα. - Η Κατάρα της Ασίας ΙV
Ένα γραφικό περιστατικό στη διαδικασία του «Εκτουρκισμού» έλαβε χώρα στη Μακεδονία τον Μάιο και Ιούνιο του 191 Ι. Ο Μωάμεθ ο Ε' έφθασε στη Θεσ/νίκη στις 31 Μαΐου του παραπάνω έτους, επάνω σ' ένα πολεμικό, πού συνοδευόταν απ' το μεγαλύτερο μέρος του Τούρκικου στόλου. - ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - Α
Το 148 π.Χ. ο Ρωμαίος Καικίλιος Μέτελλος νίκησε τον Ανδρίσκο (Ψευδοφίλιππο) και ο ίδιος ονομάστηκε «Μακεδονικός». Έτσι η Μακεδονία απέβη Ρωμαϊκή επαρχία. Οι Ρωμαίοι συνεχίζοντας το κατακτητικό τους έργο, υπέταξαν την υπόλοιπη Ελλάδα. - ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ¨Γ. ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ¨
Η ιστορία του κτιρίου: Το κτίριο κτισμένο σε σχήμα Π χρονολογείται από το 1880 και χτίστηκε για να φιλοξενήσει τις εγκαταστάσεις της έφιππης Οθωμανικής Σχολής Χωροφυλακής. Γράφει ο Δρ Εμμανουήλ Χριστοφορίδης - Αψίδες Θεσσαλονίκης
Ο Διοκλητιανός δύο χρόνια μετά την ανάρρησή του στο θρόνο της Ρώμης πήρε ως συνάρχοντα το Μαξιμιανό και επτά χρόνια αργότερα, στις 21 Μαΐου 293 το Γαλέριο και τον Κωνστάντιο το Χλωρό, ως Καίσαρες. Ο Κωνστάντιος ο Χλωρός είναι ο πατέρας του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Έτσι ιδρύθηκε η λεγόμενη Πρώτη Τετραρχία και η αυτοκρατορία μοιράστηκε σε τέσσερα τμήματα. Ο Γαλέριος ήταν διοικητής του τμήματος εκείνου στο οποίο συμπεριλαμβανόταν και η ελληνική χερσόνησος. Ως έδρα του είχε ορίσει το Σίρμιο της Πανονίας, τη σημερινή Μητροβίτσα στη Σερβία, αργότερα όμως προτίμησε τη Θεσσαλονίκη. - Απελευθερωση της Θεσσαλονικης
Στις 5 το πρωί της 26ης Οκτωβρίου ο Σεφίκ Πασάς επέστρεψε φέρνοντας την απάντηση του Ταχσίν Πασά, ο οποίος δεχόταν όλους τους όρους εκτός από την παράδοση του Καραμπουρνού και της διατήρησης υπό τα όπλα 5.000 ανδρών για τη προστασία των αόπλων αιχμαλώτων του. - Αχειροποίητος
Η Αχειροποίητος, ο μεγάλος ναός της Παναγίας, ιδρύθηκε στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και λίγα μέτρα βορειότερα από τη μεγάλη Λεωφόρο της Βυζαντινής Θεσσαλονίκης, περίπου στη συμβολή των σημερινών οδών Εγνατίας και Αγίας Σοφίας. Το κτίσμα ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με νάρθηκα και υπερώα, και απολήγει σε μεγάλη ημικυκλική αψίδα στα ανατολικά. - Μπέη Χαμάμ
Όπως μας πληροφορεί η κτητορική επιγραφή στα αραβικά επάνω από την είσοδό του χτίστηκε στα 1444 από τον Σουλτάνο Μουράτ Β΄, που ήταν γνωστός περισσότερο με τον τίτλο του Μπέη. Πρόκειται για το πρώτο οθωμανικό λουτρό που χτίστηκε στη Θεσσαλονίκη και το μεγαλύτερο που σώζεται σήμερα στην Ελλάδα. - Μητρόπολη Θεσσαλονίκης
Ο ναός του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά βασίζεται αρχιτεκτονικά στον βυζαντινό οκταγωνικό τύπο· παράλληλα, διαθέτει νεοκλασικά και νεορωμανικά μορφολογικά στοιχεία, ακολουθώντας την τάση του εκλεκτικισμού που χαρακτήριζε την αρχιτεκτονική της Θεσσαλονίκης στον 19ο αιώνα. Ο κυρίως ναός έχει σχήμα εγγεγραμμένου ισοσκελούς σταυρού και καλύπτεται από μεγάλο τρούλο, ενώ τέσσερα ψηλά και ραδινά κωδωνοστάσια καταλαμβάνουν τις γωνίες του οικοδομήματος. - Γυναίκα της Θεσσαλονίκης
Για τη θέση της γυναίκας στο διάβα του χρόνου γνωρίζουμε αρκετά. Παρακολούθημα του ανδρός, βρίσκονταν σχεδόν πάντοτε στη μεγαλοπρέπεια της σκιάς του. Ή σχεδόν πάντοτε, εκτός από ορισμένες απειροελάχιστες χρονικές- ειδικές εξαιρέσεις, φωτεινές είναι αλήθεια, που και αυτές χαμήλωσαν υπό την πίεση της κυρίαρχης ιδεολογίας, που την ήθελε ως ανδράποδο. - Τραμ
Τα πρώτα ιππήλατα τραμ δρομολογήθηκαν το 1893 και ηλεκτροδοτήθηκαν το 1908. Στη μεγάλη τους ακμή οι τροχιόδρομοι κάλυπταν μεγάλο μέρος της πόλης, περίπου 25 χιλιομέτρων διαθέτοντας πάνω από 100 συνολικά βαγόνια. - Ροτόντα
Η Ροτόντα ανήκει στην κατηγορία των περίκεντρων κτισμάτων και οφείλει το όνομά της στο σχεδόν κυκλικό σχήμα της. Ιδρύθηκε γύρω στο 300 μ.Χ., πολύ κοντά στα ανατολικά τείχη της πόλης από το Ρωμαίο καίσαρα Γαλέριο, όταν αυτός επέλεξε τη Θεσσαλονίκη ως έδρα της διακυβέρνησής του. Το μνημείο ιδρύθηκε αρχικά ως ναός αφιερωμένος στο Δία ή στον Κάβειρο ή, σύμφωνα με μια λιγότερο πιθανή εκδοχή, προοριζόταν για μαυσωλείο του Γαλερίου. - Η Θεσσαλονίκη κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Η ολοκληρωμένη διαδρομή της Θεσσαλονίκης στον Β‘ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν έχει ακόμη αποτυπωθεί ιστοριογραφικά: Απαιτεί μια πολυπρισματική και ολόπλευρα τεκμηριωμένη ανίχνευση της πολιτικής, πολιτιστικής και καθημερινής ζωής στην πόλη. Ούτε και το ιστορικό μυθιστόρημα γι’ αυτήν την ζοφερή περίοδο (1940 – 1944) έχει γραφεί: Υπάρχουν μόνο αποσπασματικές αναφορές. Καταφεύγουμε λοιπόν σ’ ένα απάνθισμα αντλημένο από τα βιβλία και τα κείμενα που περιέχουν εικόνες, μαρτυρίες και πληροφορίες και πολλά ερεθίσματα για έρευνα, σχετικά με τη Θεσσαλονίκη κατά τον Β‘ Παγκόσμιο Πόλεμο. - Κέντρο Ιστορίας Δήμου Συκεών
Το Κέντρο Ιστορίας του Δήμου Συκεών άρχισε να λειτουργεί το Σεπτέμβριο του 2002, στεγαζόμενο σε ιδιόκτητο ισόγειο χώρο, που βρίσκεται επί της οδού Γρηγορίου Λαμπράκη 40-42. Σκοποί του: (α) Η έρευνα, η καταγραφή, η ανάλυση των ιστορικών δεδομένων και στοιχείων της περιοχής αρχικά και, κατ’ επέκταση, της ευρύτερης αργότερα. (β) Η έρευνα και η καταγραφή κάθε στοιχείου από τις «αλησμόνητες πατρίδες», τόπων καταγωγής των κατοίκων. (γ) Η «μεταλαμπάδευση» της γνώσης στη νέα γενιά. - Καπετανίκιον Καλαμαριάς
Στα τέλη του 12ου αιώνα, ιδιαίτερα μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204, προκύπτει από τα βυζαντινά έγγραφα μια σημαντική διοικητική μεταρρύθμιση που πολύ πιθανόν επήλθε επί Κομνηνών κατά τα έτη 1081-1180. Πριν τη μεταρρύθμιση αυτή, ο όρος «κατεπανίκιον» δήλωνε το μεγάλο θέμα[1], το οποίο διοικούσε ο «κατεπάνω», διοικητικός άρχοντας που στην ιεραρχική κλίμακα ήταν μετά το δούκα ( δουξ-κατεπάνω-στρατηγός).Με τη μεταρρύθμιση αυτή ο όρος «καπετανίκιον» δήλωνε πλέον μια μικρή διοικητική υποδιαίρεση του θέματος. - Οι Νέοι κι ο Δρόμος τους
Παίρνουμε ένα δρόμο… Πίσω μας σαλπίζουμε συναγερμό και καλούμε τους νέους, όλους τους νέους, που λαχταρούν για φως, για μια ψυχική και πνευματική ανάταση, να μας ακολουθήσουν στο δρόμο μας. Όσοι νοιώθουν να ξεχειλίζη μέσα τους ένα περίσσευμα νεανικής ζωής, όσοι με ψυχική λαχτάρα ερευνούν, όσοι μοχθούν πνευματικά, ας έλθουν μαζί μας, να σπάσωμε μαζί τους γρανίτες, να κυλίσωμε μαζί τους ογκόλιθους και ν’ ανοίξωμε διάπλατα το δρόμο προς το φως και την αλήθεια. Εμείς οι λίγοι, που πήραμε στους νεανικούς μας ώμους πρώτοι τα βάρη του αγώνα, εμείς που πρώτοι χαράξαμε αποφασιστικά το δρόμο μας, δε φράζουμε σε κανένα το πέρασμα.... - Θεσσαλονίκη... Η πυρκαγιά του 1917
Ένα από τα κορυφαία γεγονότα της πόλης, στο διάβα του χρόνου, είναι η πυρκαγιά η οποία εκδηλώθηκε το απόγευμα της 5ης (18ης) Αυγούστου του 1917. Μα φωτιά που ξεκίνησε στο βορειοδυτικό άκρο της και πιο συγκεκριμένα έξω από τη σημερνή παλαιά λαχαναγορά, στην πλατεία Χορ-χορ… και η οποία σε διάστημα μόλις 30 ωρών κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος της... - Η Θεσσαλονίκη τότε...Λεύκωμα
Όπως στα τότε…Ρωμιούς και Τούρκους μαζί… Όπως στα χθες… Αρμένιους μα και Εβραίους κοντά της… Όλους ένα πράγμα, σιμά της…Γιατί λάτρεψε και λατρεύτηκε παθιασμένα. Πολυάνθρωπη, περιμάζεψε στη θερμή αγκαλιά της τους ανθρώπους κάθε φάρας, φυλής, πατρίδας. Χωνευτήρι ψυχών… Άγγλοι, Γάλλοι, Πορτογάλοι, ολίγοι Ιταλοί, μα και μπόλικοι Εβραίοι και κάπου στη μέση, ανάμεσα, οι Ρωμιοί. Κι όλοι αδελφωμένοι κάτω από το αραχνοΰφαντο πέπλο του κορμιού της, πιστοί με όρκους υποταγής στην ύπαρξή της… - Οι Ζηλωτές της Θεσσαλονίκης
Η Σύνοδος των Εκκλησιών στη γαλλική πόλη Λυών το 1274, αντί να φέρει θρησκευτική συνένωση Ανατολής και Δύσης επέφερε την ουσιαστική διαίρεση στις τάξεις του κλήρου και του λαού του Βυζαντίου. Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Παλαιολόγος και οι περί αυτόν πίστευαν στην ένωση, την υποστήριζαν και εργάστηκαν για την υλοποίησή της. Αντίθετα, το μεγαλύτερο μέρος του κλήρου τάχτηκε εναντίον της και, υποκινώντας κατάλληλα και το λαό, την καταπολέμησε με πείσμα. - Περίπατοι Κληρονομιάς
Το βιβλίο "Περίπατοι Κληρονομιάς στη Θεσσαλονίκη" αποτελεί μία συνεργασία του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης και του παραρτήματος Θεσσαλονίκης της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού. Πρόκειται για έναν οδηγό πόλεως για τη Θεσσαλονίκη στον οποίο προτείνονται συγκεκριμένες διαδρομές ιστορικού ενδιαφέροντος για την πόλη. Στις προτεινόμενες διαδρομές, οι οποίες αποτυπώνονται και σε κατατοπιστικούς χάρτες της Εθνικής Χαρτοθήκης, περιγράφονται διεξοδικά, με κατατοπιστικά κείμενα, όλα τα μνημεία, οι αρχαιολογικοί χώροι και τα αξιοθέατα που περιβλαμβάνονται. - Καλαμαριά 1927-1960
Το φωτογραφικό αυτό υλικό ελήφθη από το Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού του Δήμου Καλαμαριάς και το οποίο βρίσκεται επί της οδού Ανδρέα Παπανδρέου 29Α στον Άγιο Ιωάννη. Ευχαριστούμε τους υπευθύνους του Ιστορικού Αρχείου για τη συνεργασία και τιμή που μας κάνουν να παραχωρήσουν τέτοιες σπάνιες φωτογραφίες που απεικονίζουν την Καλαμαριά μερικών αξέχαστων δεκαετιών. - Προέλευση του Μωμόγερου
Κανείς δεν γνωρίζει την ακριβή χρονολογική γέννηση του θεατρικού δρώμενου Μωμόγερος. Πιθανολογείται όμως ότι προήλθε από τον 6ο αι. π.Χ., από τις γιορτές των Μεγάλων Διονυσίων, που διεξάγονταν με τη μεγαλύτερη λαμπρότητα, προς τιμή του θεού Διόνυσου, του θεού του κρασιού και της ευθυμίας. Η διονυσιακή θρησκεία είναι συνδυασμένη με το κρασί και το χορό και στη διάρκεια των τελετών αυτών ψελνόταν από χορωδίες, με τη συνοδεία αυλών, ο διθύραμβος, το λατρευτικό τραγούδι του Διόνυσου.