Κατάλογος Ιστοριογράφων της αθλιότητας του ανθρωπίνου γένους στη Μ. Ασία, αρχές εικοστού αι.

Σαράντα επιστήμονες, αρχαιολόγοι, πολιτικοί ξένων χωρών,
κυρίως της Αμερικής που γράφουν για την κατάσταση στη Σμύρνη
πριν, κατά και μετά την καταστροφή

Από το βιβλίο του George Horton  με τίτλο “H Κατάρα της Ασίας”  (The Blight of Asia) – έκδοση 1926 και τη μετάφραση του Γεωργίου Λ. Τσελίκα, που οι ΜΝΗΜΕΣ παρουσίασαν πρόσφατα στις σελίδες https://www.mnimes.org/, παρουσιάζονται οι παρακάτω επιστήμονες, κυρίως Αμερικανικής καταγωγής, που σκιαγραφούν μερικά από τα τραγικά γεγονότα ως αυτόπτες μάρτυρες. Τραγικά γιατί θέτουν το ανθρώπινο γένος σε νέο επίπεδο βαρβαρότητας, όπως μαρτυρούν οι ίδιοι, από εγονότα που παρατήρησαν μόνοι τους, που φωτογράφισαν και εξέδωσαν σε τόμους της εποχής, μετά από τον αποτροπιασμό και την αηδία που ένιωσαν ως παρατηρητές και ιστορικοί.

Τα άτομα αυτά δεν είναι βέβαια τα μόνα που είδαν πρώτοι τα γεγονότα αλλά θεωρήσαμε σωστό να καταβάλουμε τον κατάλογο αυτό με σκοπό να γίνει γνωστός στο ευρύτερο κοινό και ν’ αντιμετωπιστεί ανάλογα από τη διεθνή κοινωνία. Δεν τα γράφουν αυτά τα συμβάντα εκείνοι που συμμετείχαν ως θύτες ή ως θύματα στις αποτρόπαιες πράξεις που διαπράχθησαν, αλλά οι παρατηρητές που για πρώτη φορά στη ζωή τους αντίκρυσαν τέτοια βαρβαρότητα και τόσο μίσος από το ανθρώπινο γένος.

Από την άλλη πλευρά, το πόνημα τούτο, εκφράζεται και ως κριτική του εν λόγω βιβλίου με αποτέλεσμα να δοθούν ακράδαντα στοιχεία στη δημοσιότητα για την ποιότητα της έκδοσης και την πάταξη κάθε είδους αρνητικής κριτικής που υποβαθμίζει την αλήθεια για την καταστροφή και τη γενοκτονία που διεπράχθη εναντίον των Χριστιανικών πόλεων και χωριών της Μικράς Ασίας. Οι Μνήμες έχουν αποδείξει ότι υπήρχαν 2162 πόλεις και χωριά στη Μ. Ασία που είχαν αναπτύξει τον πιο αξιόλογο πολιτισμό στην περιοχή. Όπως λέει ο ίδιος ο George Horton, ο μόνος πολιτισμός που δεν υπήρχε στη Μ. Ασία ποτέ ήταν αυτός των Τούρκων.

Στις διασυνδέσεις του κάθε ατόμου πιο κάτω θα βρείτε περισσότερες λεπτομέρειες για τη ζωή τους, για τις μαρτυρίες και τις εκδόσεις τους, για την μόρφωση, όπως και τα γεγονότα που καταγράφουν οι ίδιοι. Δεν είναι δυνατόν όλοι αυτοί οι επιστήμονες, διπλομάτες και πολιτικοί να κάνουν λάθος, ή να είναι επηρρεασμένοι από οποιοδήποτε άλλο συμβάν εκτός από αυτά που σκιαγραφούν με τις πιο τρομερές και μακάβριες εικόνες.

Ο κατάλογος –

• George Horton – ο συγγραφέας της έκδοσης, Πρέσβης των Ηνωμ. Πολιτειών στη Σμύρνη εκείνο τον καιρό και ο άνθρωπος που αν δεν κατέγραφε αυτά που είδε δεν θα γνωρίζαμε ούτε τα μισά από όσα έγιναν την εποχή και στην περιοχή εκείνη. Η πιο χαρακτηριστική φράση που διαλέξαμε από την έκδοση αυτή του George Horton είναι αυτή: “Ένα απ’ τα δυνατώτερα συναισθήματα πού πήρα μαζί μου απ’ τη Σμύρνη ήταν το συναίσθημα της ντροπής, διότι ανήκα στο ανθρώπινο γένος.”
  Ο ίδιος επίσης στο βιβλίο του “The Blight of Asia” (κεφ. ΛΔ’) γράφει: “Χωρίς να έχω εμβαθύνει πολύ στο θέμα αυτό, είμαι πεπεισμένος ότι οι Τούρκοι είναι η μόνη Μωαμεθανική φυλή πού δεν συνέβαλε καθόλου στην πρόοδο του πολιτισμού, ούτε δημιούργησε κάτι, πού, όπως λέγει ο Sir Edwin Pears «ο κόσμος θα ήθελε να διατηρήσει ευχαρίστως». Ήταν πάντοτε κατεστρεπτικοί και ποτέ δημιουργικοί.
• Sir Valentine Chirol, Υφηγητής της Harris Foundation στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου στα 1924, έκανε την έξης αφήγηση: «Αφού οι Τούρκοι συνέτριψαν τον Ελληνικό Στρατό, μετέβαλαν την ουσιαστικά Ελληνική πόλη (Σμύρνη) σε ένα σωρό στάχτης σαν απόδειξη της νίκης τους»
• C. Claflin Davis, Πρόεδρος του Τμήματος Κωνσταντινουπόλεως της Επιτροπής Ανακουφίσεως Ατυχημάτων του Ερυθρού Σταυρού. Ο κ. Davis βγήκε έξω από το γραφείο του και έβαλε τα χέρια του μέσα στη λάσπη πού είχε γίνει και είδε ότι μύριζε πετρέλαιο και βενζίνη. Οι στρατιώτες, πού είδε ο κ. Davis και οι άλλοι, είχαν ξεκινήσει απ’ την προκυμαία και προχωρούσαν προς τη διεύθυνση της φωτιάς.
• Dr. Esther Lovejoy, που ήταν Αμερικανίδα γιατρός και πρωτοπόρος στη δημόσια υγεία, ακτιβίστρια, υποψήφα στο Κογκρέσο και κεντρική προσωπικότητα στις πρώτες προσπάθειες για τη διοργάνωση διεθνούς ιατρικής βοήθειας. Η Δρ Έστερ έγραψε στο “The New York Times” αρκετά άρθρα με τίτλο “Smyrna Horrors Told by Woman” (Φρίκες της Σμύρνης από μια γυναίκα). Η κυρία αυτή είναι που έγραψε και τη φράση -WAS “MOST AWFUL SIGHT” Husbands Torn From Wives and Hurried to Interior–Fugitives Fired On in Water- Ήταν μια “πολύ απαίσια εικόνα“, οι άντρες να χωρίζονται από τις γυναίκες τους και να τους παίρνουν στο εσωτερικό της Τουρκίας, Πρόσφυγες να πυροβολούνται ενώ έπεφταν στο νερό στην προκυμαία -.
• Alexander Maclachlan, Πρόεδρος του Αμερικάνικου Κολλεγίου, μαρτυρεί ότι Τούρκοι τον ξεγύμνωσαν και τον κτύπησαν με ρόπαλα, κι επίσης έναν Λοχία του Αμερικάνικου Ναυτικού πήραν τα ρούχα του και ένα μέρος της στολής του. Πυροβόλησαν επίσης επάνω σε ένα απόσπασμα Αμερικανών ναυτών.
• J. R. Sitlington Sterret, πού άφησε μια αλησμόνητη φήμη ανάμεσα στους Αμερικανούς αρχαιολόγους μιλώντας για “νεκροταφείο αρχαίων Ελληνικών πόλεων και καλλιμάρμαρων κωμοπόλεων σχετικά με τις οποίες το ενδιαφέρον των Αμερικανών λογίων άρχισε να αναπτύσσεται ολοένα και περισσότερο“.
• Howard Crosby Butler, ο οποίος επαίνεσε πολλές φορές τον George Horton για την έκδοση αυτή και άλλες μαρτυρίες του και όπως λέει ο ίδιος ο G. Horton, “αύξησε την ευχαρίστηση μου με τον απεριόριστο έπαινο του”.
• Maj. Gen. William Tecumseh Sherman of the Union Army. O Sherman έγραψε το βιβλίο που έλαβε τόση φήμη με τίτλο «Πορεία του προς τη Θάλασσα» το 1864. Ο George Horton γράφει χαρακτηριστικά στην αναφορά του για τον Sherman τα εξής: “Οπουδήποτε υπήρχε ένας πυρήνας πολιτισμού μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία έξω απ’ την Κωνσταντινούπολη ήταν Ελληνικός, Αρμενικός η οτιδήποτε άλλο εκτός από Τουρκικός.”
• Miss Nancy McFarland, Y.W.C.A. (Χριστιανική Αδελφότης Νεανίδων) διευθύντρια που μέσω του Intercollegiate Institute, βοήθησε τις μουσουλμάνες γυναίκες κατά την περίοδο που υπήρχε ο Ελληνικός στρατός στη Μ.Α. Στην έκδοση αυτή του Y.W.C.A. (σ. 15) του 1919, γράφει για την Κωνσταντινούπολη ότι έστω και ανάμεσα στις συμμαχικές σημαίες αν εμφανιζόταν καμία με μπλε και άσπρο ήταν θανάσιμα επικίνδυνο για τον κάτοχο. Ακόμη κι ένα σκεπαστό με μπλε και άσπρα χρώματα προξένησε μεγάλες ταραχές στην Πόλη. Και συνεχίζει ότι οι Έλληνες και Γάλλοι κάτοικοι άρχισαν να φοράνε το φερετζέ για να περιφέρονται δίχως κίνδυνο στους δρόμους της Πόλης. Αξιοσημείωτο είναι ότι στην περιοχή Πέρα της Πόλης όπου έδρευε το YWCA τα μέλη του αποτελούνταν κυρίως από νεαρές Αρμενικής (320) και Ελληνικής (250) καταγωγής. Μόνο 16 μέλη ήταν μουσουλμάνες. To 1922 το κέντρο στα Άδανα έκλεισε μετά την καταστροφή της Σμύρνης.
• William Pember Reeves, Μιλώντας για το ζήτημα της καταστροφής αυτό σ’ ένα φυλλάδιο με τον τίτλο «Οι Μεγάλες Δυνάμεις και οι Χριστιανοί της Ανατολής» λέει “Σχετικά με τα άτομα πού σκοτώθηκαν στη Σμύρνη, αυτά ήσαν Τούρκοι και ανήρχοντο, όπως μου διηγήθηκαν, σε εξήντα εξ, πού σκοτώθηκαν εν μέρει από Έλληνες στρατιώτες, εν μέρει απ’ τον όχλο της πόλεως. Σκοτώθηκαν επίσης και καμμιά εκατοστή από άλλες εθνικότητες. Οι πρωτουργοί των σκοτωμών αυτών εκτελέσθηκαν απ’ τις Ελληνικές Αρχές, πληρώθηκαν δε και αποζημιώσεις στις οικογένειες των θυμάτων”.
• Dr Mabel Evelyn Elliot, η οποία στο βιβλίο «Beginning Again at Ararat»  περιλαμβάνει την έξης διήγηση μιας κοπέλλας, πού άκουσε σε ένα άσυλο στην Τουρκία, του οποίου είχε τη διεύθυνση: «Ήμουν δώδεκα ετών, ήμουν μαζί με τη μητέρα μου. Μας ανάγκαζαν να περπατούμε με μαστίγια και δεν είχαμε νερό. Ήταν τρομερή ζέστη και πολλοί από μας πέθαιναν απ’ τη δίψα. Μας χτυπούσαν με τα μαστίγια για να μας κάνουν να βαδίζουμε δεν ξέρω πόσες μέρες και νύχτες και βδομάδες, ωσότου φθάσαμε στην έρημο της Αραβίας. Οι αδελφές μου και το μωρό μας πέθαναν στο δρόμο. Πήγαμε σε μια πόλη, δεν ξέρω το όνομα της. Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι από νεκρούς πού ήταν όλοι κομματιασμένοι. Μας ανάγκασαν να βαδίζουμε επάνω τους. Για πολύν καιρό το έβλεπα αυτό στα όνειρα μου. Φτάσαμε σε ένα σημείο της ερήμου, ένα κοίλωμα μέσα στην άμμο με λόφους γύρω γύρω. Υπήρχαν χιλιάδες από μάς εκεί, πολλές πολλές χιλιάδες, όλο γυναίκες, κορίτσια και παιδιά. Μας χώρισαν όλους με τη βία μέσα στο κοίλωμα σαν πρόβατα. Ύστερα ήρθε το σκοτάδι και ακούσαμε πυροβολισμούς πού έπεφταν ολόγυρα. Είπαμε: «Άρχισαν να μας σκοτώνουν». Όλη νύχτα τους περιμέναμε η μητέρα μου κι εγώ, τους περιμέναμε να μας χτυπήσουν. Δεν ήρθαν όμως και το άλλο πρωί όταν είδαμε γύρω μας, κανένας δεν ήταν σκοτωμένος. Κανένας δεν είχε σκοτωθεί. Δεν μας εσκότωναν. Είχαν ειδοποιήσει τις άγριες φυλές ότι είχαμε φτάσει. Οι Κούρδοι ήρθαν αργότερα, το πρωί, μόλις ξημέρωσε. Οι Κούρδοι και πολλοί άλλοι παράξενοι άνθρωποι από την έρημο· ήρθαν επάνω απ’ τους λόφους, κατέβηκαν απ’ τ’ άλογα τους και άρχισαν να μας σκοτώνουν. Όλη μέρα εσκότωναν είμαστε, βλέπετε, τόσο πολλοί. Κανένας δεν μπορούσε να νομίσει ότι θ’ αποτύχαινε το βόλι, διαρκώς σκοτώνανε. Εξακολούθησαν να σκοτώνουν όλη τη νύχτα και το πρωί-πρωί σκότωσαν τη μητέρα μου».
• Walter M. Geddes, Αμερικανός επιχειρηματίας ο οποίος ήταν μάρτυρας της γενοκτονίας των Αρμενίων. Τα ρεπορτάζ του περιέχουν μεγάλες λεπτομέρειες από τις πορείες προς την Συριακή έρημο των Αρμενίων, ενώ στο Αλέππο παρατήρησε χιλιάδες νεκρούς από λιμό και εξαθλίωση.
• Jesse Β. Jackson, Πρόξενος υπηρετούσε στο Χαλέπι και διακρίθηκε πάρα πολύ για την βοήθεια πού είχε δώσει στον δυστυχισμένο λαό (αναφερόμενος κυρίως για τους Αρμένιους). “Επειδή ο Πρόξενος Jackson είχε παρευρεθεί στις τρομερές εκείνες σκηνές, θα ήταν ενδιαφέρον να διαβάσει κανείς τις σχετικές εκθέσεις του, αν θα μπορούσαν να βρεθούν” λέει ο George Horton.
• Lord Grey, πού ήταν τότε Υπουργός των ‘Εξωτερικών, όταν έλαβε τα ντοκουμέντα της σφαγής των Αρμενίων, έγραψε στον Υποκόμητα Bryce: «Αγαπητέ μου, Bryce: Πρόκειται για ένα τρομερό αποδεικτικό υλικό, νομίζω όμως ότι πρέπει να δημοσιευτεί και να μελετηθεί από όλους όσους έχουν πλατειά ανθρωπιστικά ενδιαφέροντα στην καρδιά τους. Τα στοιχεία αυτά θα είναι πολύτιμα όχι μόνο για την πληροφόρηση της δημοσίας γνώμης σχετικά με τη συμπεριφορά της Τουρκικής Κυβερνήσεως απέναντι στον ανυπεράσπιστο αυτό λαό, αλλά και ως πηγή πληροφοριών για τους ιστορικούς του μέλλοντος. ϋπογρ. Gray of Falloden»
• Dr Lepsius συνέταξε την έκθεση του σαν ένας σωστός Γερμανός λόγιος (όπου γράφει “Και αν λοιπόν είμαστε αναγκασμένοι να σιωπούμε δημοσία, μολαταύτα δεν ημπορεί η συνείδηση μας να παύσει να ομιλεί. Ο αρχαιότερος λαός του Χριστιανισμού διατρέχει τον κίνδυνο να εξοντωθεί, εφόσον παραμένει κάτω απ’ την εξουσία των Τούρκων έξη έβδομα του Αρμένικου λάου έχουν στερηθεί των περιουσιών τους και εφόσον δεν δέχτηκαν να γίνουν Μουσουλμάνοι έχουν σκοτωθεί η εξοριστεί στην έρημο. Την ίδια τύχη έχουν υποστεί οι Νεστοριανοί της Συρίας και ένα μέρος των Ελλήνων Χριστιανών εβασανίστηκαν επίσης” ). Ο George Horton λέει πως η “έκθεση αυτή είναι λεπτομερής, εξαντλητική και αυθεντική. Έχομε αναφέρει ήδη για έναν εξέχοντα ξένον επίσημο, όχι Γερμανό, πού εξαναγκάσθηκε να τηρήσει σιωπή σχετικά με τις Τουρκικές ωμότητες. Πόσο ισχυρός είναι ο Τούρκος! Μπορεί να κάμει ό,τι του αρέσει, μπορεί να παραβαίνει κάθε θείο και ανθρώπινο νόμο και όλοι για τον ένα η τον άλλο λόγο, είναι αναγκασμένοι να σιωπούν σχετικά μ’ αυτό.”
• Γάλλος ιστορικός Historian Pierre Carlier, ο οποίος έγινε μάρτυρας της εξής εικόνας που την κατέγραψε ο ίδιος: “… Ένας Έλληνας στεκόταν μπροστά στην πόρτα του σπιτιού του, μέσα στο όποιο ήταν η γυναίκα του και η κόρη του και οπού ήθελαν να μπουν οι ληστές. Άπλωσε τα χέρια του για να τους εμποδίσει να μπουν. Η χειρονομία αυτή του στοίχισε τη ζωή γιατί τον πυροβόλησαν στο στομάχι. Ενώ έτρεχε τρικλίζοντας προς τη θάλασσα, τον πυροβόλησαν ξανά από πίσω και το πτώμα του κειτόταν εκεί επί δύο μέρες.” – Επίσης ο ίδιος έγραψε σε ένα άλλο άρθρο του “…Με κατέλαβε αγανάκτηση και τόσο συχάθηκα βλέποντας τις ελεεινότητες αυτές, ώστε είπα σε έναν αξιωματικό της χωροφυλακής, ότι αν δεν σταματούσε αυτό το πράγμα θα έπαιρνα ο ίδιος ένα όπλο και θα πυροβολούσα επάνω στους ληστές. Αυτό έφερε το αποτέλεσμα πού ήθελα, και οι δυστυχείς εκείνοι μπόρεσαν να επιβιβαστούν με ό,τι είχαν μπορέσει να σώσουν απ’ την καταστροφή, πράγμα πού δείχνει ότι η όλη επιχείρηση θα μπορούσε εύκολα να τεθεί υπό έλεγχο. Η λεηλασία όμως είχε σταματήσει μόνο στην άμεση γειτονιά μας. Παραπέρα είδαμε πόρτες να σπάζωνται και άλογα και γαϊδούρια να φορτώνωνται με λάφυρα…”
• Dr William Stearns Davis, ιστορικός/εκπαιδευτικός, o οποίος έγραψε το βιβλίο “A Short History of The Near East”, 1923,  και τον οποίο θα χαρακτηρίζαμε ως λάτρη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Ο William Davis αναφέρει ότι “Αμέσως μετά την εγκαθίδρυση του [Νεοτουρκικού] Συντάγματος το πρώτο βήμα της επικρατούσης εθνικότητας ήταν να στερεώσει την εξουσία της με μέτρα καταπιέσεως, εξαναγκασμού και εξοντώσεως. Οι Τούρκοι λοιπόν ξεκίνησαν εσκεμμένα να εξαναγκάσουν όλες τις μη Τουρκικές εθνικότητες να γίνουν από άποψη γλώσσας, δικαίου, συνηθειών και από όλες σχεδόν τις απόψεις «Οθωμανοί»… Η αδυναμία της πραγματοποιήσεως του σχεδίου αυτού γίνεται πειό πολύ ολοφάνερη όταν ο αναγνώστης λάβει υπ’ όψη πώς ένας κατώτερος πολιτισμός προσπαθούσε να επιβληθεί πάνω σ’ έναν ανώτερο. Οι Τούρκοι δεν είχαν ποτέ την πρόθεση να δώσουν ‘ίση ελευθερία σε όλους τους λαούς πού είχαν το ατύχημα να είναι κάτω απ’ την εξουσία τους. Όταν απέτυχαν να «εκτουρκίσουν» τους λαούς αυτούς, όπως επεδίωκαν, δεν τους απέμεινε άλλη δυνατότητα επιλογής παρά μόνον να τους εξοντώσουν η να τους εκδιώξουν, και δεν άργησαν να εφαρμόσουν την πολιτική αυτή.“
• Henry Morgenthau, που μαζί με τους Max Nordau και τον Rabbi Wise διακρίνονται ανάμεσα στην ομάδα των ανδρών πού υψώνουν τη φωνή τους για την υποστήριξη των Χριστιανών πού καταπιέζονται. Στην επιρροή των ανδρών αυτών και στις ψήφους γερουσιαστών, σαν τον King Of Utah και τον Swanson από την Βιργινία, οφείλεται το ότι η επικύρωση της Συνθήκης της Λωζάννης αναβλήθηκε ωσότου στεγνώσει κάπως το αίμα απ’ τις λόγχες και τα τσεκούρια των Τούρκων. Γενικά ο Μόργκενταου κατεχόμενος από φιλελεύθερες πεποιθήσεις υπήρξε ακριβοδίκαιος στις κρίσεις του και συμπεριέλαβε στοιχεία στα απομνημονεύματά του σχετικά με τις διώξεις, τον εξανδραποδισμό και τον αφανισμό του Ελληνισμού της Ανατολής. Ειδικότερα σε αυτά περιγράφει τα Τάγματα Εργασίας που στελεχώνονταν υποχρεωτικά από Έλληνες και τελικά οδηγούσαν στην εξόντωσή τους.
• Max Nordau, Εβραίος γιατρός και συγγραφέας, απόθι Henry Morgenthau.
• Stephen Samuel Wise PhD, Rabbi, Εβραίος, απόθι Henry Morgenthau.
• William Ewart Gladstone στην παλαιά ελληνική βιβλιογραφία ως Ουίλιαμ Γλάδστων, ήταν διαπρεπής Άγγλος πολιτικός φιλελευθέρων αρχών, που διακρίθηκε στην ρητορική του δεινότητα. Ο Γλάδστων έγραψε το φυλλάδιο με τίτλο «Bulgarian Horrors and the Question of the East» («Οι φρικαλεότητες στη Βουλγαρία και το Ανατολικό ζήτημα»), όπου εξιστορεί τα εξής:
  «Ας απομακρύνουν τώρα οι Τούρκοι τις ασχήμιες τους με τον μόνο δυνατό τρόπο, δηλ. με το να φύγουν οι ίδιοι. Οι Ζαπτιέδες τους και οι Μουντίρηδές τους, οι Μπίμπασίδες και οι Γιούζμπασίδες τους, οι Καϊμακάμηδες και οι Πασσάδες τους πρέπει να φύγουν, όπως έλπιζα), μια για πάντα με όλες τους τις αποσκευές έξω απ’ την επαρχία πού κατέστρεψαν και βεβήλωσαν. Η απόλυτη αυτή ανακούφιση και η ευλογημένη αύτη απελευθέρωση είναι η μόνη επανόρθωση πού μπορούμε να κάμωμε στους τόσους σωρούς των νεκρών και για τους βιασμούς πού διαπράχτηκαν αδιάκριτα σε βάρος πανδρεμμένων γυναικών, παρθένων και παιδιών για την περιφρόνηση και τον εξευτελισμό του πολιτισμού για την παραβίαση των νόμων του Θεού η αν προτιμάτε του Αλλάχ, και της αντιλήψεως περί ηθικής όλου του ανθρωπίνου γένους. Δεν υπάρχει κανείς εγκληματίας μέσα σε φυλακή της Ευρώπης, δεν υπάρχει κακούργος μέσα στα νησιά της Νοτίου θαλάσσης, πού δεν θα ξεσηκωνόταν και δεν θα ξεχείλιζε από αγανάκτηση, όταν άκουγε αυτά πού διαπράχτηκαν, πού εξακριβώθηκαν πολύ αργά, πού θα μείνουν όμως ατιμώρητα και θ’ αφήσουν πίσω τους όλα τα χαμερπή και θηριώδη πάθη πού τα προκάλεσαν, και πού μπορούν πάλι να ξεπηδήσουν σε μια άλλη δολοφονική συγκομιδή απ’ το έδαφος πού είναι μουσκεμένο και βγάζει αναθυμιάσεις από αίμα και μέσα σε μια ατμόσφαιρα μολυσμένη από εγκληματικές επαίσχυντες πράξεις κάθε είδους, πού θα μπορούσε να φανταστεί κανείς. Ότι τέτοια πράγματα μπόρεσαν να γίνουν κάποτε, αποτελεί έναν τρομερό εξευτελισμό για το τμήμα του ανθρωπίνου γένους πού τα διέπραξε· ότι θα μπορούσε να μείνει ανοιχτή η θύρα σε μια έστω και απλώς δυνατή επανάληψη τους, θα σκόρπιζε τη ντροπή αυτή σε όλο τον κόσμο. Μπορούμε να ερευνήσουμε τα χρονικά του κόσμου, αλλά δεν ξέρω ποια έρευνα θα μπορούσε να μας δώσει ένα τόσο χτυπητό παράδειγμα σατανικής καταχρήσεως των εξουσιών πού ο Θεός ‘ίδρυσε για την τιμωρία των αδικοπραγούντων και για την ενθάρρυνση εκείνων πού κάμνουν το καλό. Καμμιά κυβέρνηση δεν αμάρτησε με τέτοιο τρόπο και καμμιά δεν αποδείχτηκε τόση αδιόρθωτη σχετικά με την αμαρτία, ή, πράγμα πού είναι το ίδιο, τόσο ανίκανη για αναμόρφωση».
• Cardinal John Henry Newman, ο οποίος χαρακτηρίζοντας τους Τούρκους έγραψε τα εξής:
  «Η βάρβαρη εξουσία, πού επί αιώνες είχε εγκαθιδρυθεί μέσα στην καρδιά του Παλαιού Κόσμου και πού είχε κάτω από την κτηνώδη πυγμή της τις περιφημότερες χώρες της κλασικής και θρησκευτικής αρχαιότητας και πολλές απ’ τις ευφορώτερες και ωραιότερες περιοχές της γης και πού ακόμα, μη έχοντας η ίδια ιστορία, είναι κληρονόμος των ιστορικών ονομάτων της Κωνσταντινουπόλεως και της Νίκαιας, της Νικομήδειας και της Καισαρείας, της ‘Ιερουσαλήμ και της Δαμάσκου, της Νινευΐ και της Βαβυλώνας, της Μέκκας και της Βαγδάτης, της Αντιόχειας και της Αλεξανδρείας, και κρατεί χωρίς επίγνωση του πράγματος, στην κατοχή της το ήμισυ της ιστορίας όλου του κόσμου».
• Dr Rufus W. Lane, φιλελεύθερος πολιτικός στο Hamilton County από το  Memphis Tennessee που είχε χρηματίσει πρωτύτερα Αμερικανός Πρόξενος εκεί, όταν αντίκρυσε την αθλιότητα της κατάστασης σηκώθηκε και είπε: «Δεν ήρθαμε εδώ μόνο για να σώσουμε τα πετσιά μας. Οι πρόσφυγες πού συρρέουν κατά χιλιάδες στην πόλη πεθαίνουν απ’ την πείνα και κανείς δεν υπάρχει για να τους βοηθήσει. Είχα ελπίσει πώς η συγκέντρωση αυτή είχε γίνει για να ληφθούν μέτρα βοηθείας για τους δυστυχείς αυτούς ανθρώπους». Αμέσως οργανώθηκε προσωρινή Επιτροπή Βοηθείας και μαζεύθηκε ένα αρκετά μεγάλο ποσό χρημάτων για την έναρξη των σχετικών εργασιών. Αν δεν υπήρχε η Αμερικανική παροικία της Σμύρνης, χιλιάδες θα είχαν πεθάνει απ’ την πείνα, ωσότου θα γινόταν δυνατό να έλθει η Οργάνωση Αρωγής απ’ την Κωνσταντινούπολη.
• Ernst O. Jacob, διευθυντή του YMCA Σμύρνης, ο οποίος στις 10 Σεπτεμβρίου 1922 συνελήφθηκε από τους Τούρκους, τον έκλεψαν ότι είχε και δεν είχε και τον πυροβόλησαν. Πράος, φιλάνθρωπος και τίμιος όπως ήταν δεν διαμαρτυρήθηκε ποτέ.

  

• Dr Minnie B. Mills, εκπαιδευτικός στο Αμερικανικό Κολλέγιο Σμύρνης όπου φοιτούσαν μαθήτριες Αρμενίων και Ελλήνων. Στη συνομιλία που είχε με τον George Horton είπε τα εξής: «Μπορούσα να ιδώ καθαρά τους Τούρκους πού μετέφεραν τα δοχεία πετρελαίου μέσα στα σπίτια, απ’ τα όποια σε κάθε περίπτωση, ξεπετιόντουσταν φλόγες αμέσως κατόπι. Δεν φαινόταν ούτε ένας Αρμένιος και τα μόνα πρόσωπα πού μπορούσε να ιδεί κανείς ήταν Τούρκοι στρατιώτες του τακτικού στρατού με ωραίες στολές». Η κυρία Mills, με την καταστροφή της Σμύρνης κατόρθωσε να διαφύγει με τις μαθήτριές της στην Ελλάδα στις 16 Σεπτεμβρίου 1922. Έγραψε επίσης ότι οι μαθητές της δεν έχασαν μόνον τις περιουσίες τους, αλλά και τ’ αγαπητά τους πρόσωπα στη μανία του όχλου.
• Mrs King Birge, μια καθώς πρέπει κυρία, σύζυγος ενός από τους Αμερικανούς ιεραποστόλους είπε τα εξής: «Ανέβηκα στον πύργο του Αμερικάνικου Κολλεγίου στο χωριό Παράδεισος και με ένα ζευγάρι κυάλια εκστρατείας μπόρεσα να ιδώ καθαρά Τούρκους στρατιώτες πού έβαζαν φωτιά στα σπίτια. Μπόρεσα να ιδώ Τούρκους που παραμόνευαν στα χωράφια και πυροβολούσαν τους Χριστιανούς. Όταν επήγαινα με το αυτοκίνητο μου απ’ τον Παράδεισο στη Σμύρνη για να φύγω για την Αθήνα, σ’ όλο το μήκος του δρόμου υπήρχαν πτώματα ανθρώπων». Περισσότερα λόγια εδώ περιτεύουν.
• Emily Jane Holton, έγραψε για τα γεγονότα του Σεπτ. 1922 στο ημερολόγιό της μέσα από το Αμερικανικό Κολλέγιο στη Σμύρνη.
• Oscar Heizer – Πρόξενος της Αμερικής στην Κωνσταντινούπολη που μετέφερε χρήματα στον George Horton από την Αμερική για βοήθεια στον αγώνα διάσωσης των προσφύγων. Ο κ. Heizer συμφωνούσε με τα λόγια και τις ανησυχίες του George Horton.
• Ο Sir Edwin Pears στην πασίγνωστη ιστορία του για την Κωνσταντινούπολη λέγει τα έξης:

  «Η Νέα Ρώμη του Μεγάλου Κωνσταντίνου περιήλθε κάτω απ’ την, εξουσία μιας ορδής τυχοδιωκτών της Ανατολής, πού ήταν βασικά Τουρανικής καταγωγής ή μιγάδες εξ αιτίας της πολυγαμίας τους. Αυτή ήταν η πειό μεγάλη νίκη πού κέρδισε ποτέ η Ασία στον πόλεμο της με την Ευρώπη. Επί πολλές δεκαετίες υστέρα απ’ αυτή φάνηκε πώς αποτελούσε τουλάχιστο μια δυνατότητα για την Ανατολή να καταστρέψει όλους τους καρπούς της νίκης του Μαραθώνος».

  Ο Ίδιος συγγραφέας λέγει άλλου:

  «Κάτω απ’ την εξουσία των νέων δυναστών της η Κων/πολη προοριζόταν να καταντήσει η πειό ξεπεσμένη πρωτεύουσα στην Ευρώπη, και έγινε ανίκανη να συνεισφέρει ο,τιδήποτε πού ν’ αξίζει κάτι στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ούτε οι καλές τέχνες, ούτε η λογοτεχνία, ούτε καν η χειροτεχνία και γενικά τίποτε πού θα επιθυμούσε ο κόσμος να διατηρήσει μ’ ευχαρίστηση, δεν προήλθε απ’ την Βασιλίδα των Πόλεων μετά το 1453. Η άλωση της όσο μπορεί να ιδεί το ανθρώπινο βλέμμα, υπήρξε ένα δυστύχημα για τον κόσμο χωρίς κανένα πλεονέκτημα πού να περιορίζει τις συνέπειες: φτώχια εξ αιτίας της κακοδιοικήσεως είναι το πειό καταφάνερο αποτέλεσμα της κατακτήσεως πού έπληξε τους υπηκόους της αυτοκρατορίας. Μεγάλες εκτάσεις γης αφέθηκαν ακαλλιέργητες. Βιομηχανίες χάθηκαν, Μεταλλεία λησμονήθηκαν. Το εμπόριο έπαυσε σχεδόν να υπάρχει. Ο πληθυσμός λιγόστεψε. Το πλουσιώτερο κράτος της Ευρώπης έγινε το φτωχότερο· το πειό πολιτισμένο έγινε το πειό βάρβαρο. Η ηθική κατάπτωση των υποταχθέντων λαών και των εκκλησιών των δεν ήταν λιγώτερο ολέθρια από την βλάβη των υλικών των συμφερόντων. Οι Χριστιανοί αποκαρδιώθηκαν. Η σωματική τους αντοχή ελαττώθηκε».

• Ο κ. Roy Treloar, ανταποκριτής της εφημερίδας New York Times (έκδοση 21ης Σεπτεμβρίου 1922, σελ. 3), είχε τηλεγραφήσει τα εξής:* «Ο Νουρεδδήν Πασάς άρχισε ένα συστηματικό ανθρωποκυνήγι εναντίον των Αρμενίων, οι όποιοι συγκεντρώθηκαν σε ομάδες ανά εκατό, οδηγήθηκαν στο Διοικητήριο (Konak) και εφονεύθηκαν».
• Ο κ. Otis Swift, ανταποκριτής του «Βήματος του Σικάγου», επισκέφθηκε τα Ελληνικά νησιά, στα όποια είχαν μεταφερθεί πρόσφυγες με ατμόπλοια πού είχαν πάει για την διάσωση τους και είδε πολλά θύματα της τραγωδίας, πού οι διηγήσεις τους και το είδος των τραυμάτων τους παρείχαν πρόσθετη μαρτυρία για τη θηριωδία των Τούρκων. Ιδού μια μικρή περικοπή απ’ την έκθεση του κ. Swift: «Τα Νοσοκομεία των Ελληνικών νησιών είναι γεμάτα από ανθρώπους πού είχαν ξυλοκοπηθεί απ’ τους Τούρκους. Σε ένα Νοσοκομείο της Χίου είδα ένα παιδί πού ζούσε ακόμα, αν και είχε πυροβοληθεί στο πρόσωπο από ένα στρατιώτη, πού είχε σκοτώσει τον πατέρα του και βιάσει τη μητέρα του. Στο ίδιο Νοσοκομείο υπήρχε μια οικογένεια έξη ορφανών Αρμενίων. Ένα νήπιο τεσσάρων ετών της οικογενείας αυτής είχε ξυλοκοπηθεί με τον υποκόπανο τουφεκιού, γιατί δεν είχαν βρεθεί χρήματα ραμμένα μέσα στα ρούχα του».
• Ο κ. Charles V. Vickery, Γενικός Γραμματέας της Περιθάλψεως Εγγύς Ανατολής (Near East Relief) έγραψε για το πού πήγαν τα χρήματα του Αμερικανικού λαού το 1922.
• Ο Αιδεσ. Charles Dobson, της Αγγλικανικής Εκκλησίας στη Σμύρνη, στην έκθεσή του “The tragedy of the Christian Near East” έκδοση 1923, για τα συμβάντα στη Σμύρνη το 1922 επιρρίπτει την ευθύνη της φωτιάς επάνω στους Τούρκους «των οποίων φανατικά στοιχεία, ενθαρρυνθέντα απ’ την αδεία της τριήμερης λεηλασίας, έκαψαν την πόλη με την ελπίδα ότι έτσι θα απομάκρυναν οριστικά τα μη Μουσουλμανικά και μη Ιουδαϊκά στοιχεία». Μια τέτοια έκθεση από μια τέτοια πηγή, δεν αφήνει αμφιβολία σχετικά με το γεγονός ότι η Σμύρνη κάηκε απ’ τους Τούρκους, μολονότι οι κύριοι πού αναφέραμε παραπάνω, δεν έλαβαν υπ’ όψη το περιστατικό ότι η πόλη ήταν τότε κάτω απ’ τον απόλυτο έλεγχο των Κεμαλικών στρατευμάτων και ότι πάρα πολλοί μάρτυρες είδαν τακτικούς στρατιώτες του Τουρκικού στρατού, με στολή, να βάζουν φωτιές. “Σχετικά μ’ όλα αυτά επιβάλλεται να πούμε ότι η παραπάνω έκθεση αναφέρει και περιστατικά μεγαλύτερης θηριωδίας από κείνα πού εγώ έχω εκθέσει, τα οποία όμως παραλείπω να παραθέσω”, γράφει ο George Horton στο βιβλίο του “The Blight of Asia”.
• Ο ιστορικός Jonathan Butler λέγει για τον Τουρκικό το λαό:

  

  «Οι Γότθοι μπορεί να λεηλάτησαν την Ιταλία, βγήκαν όμως εξαγνισμένοι απ’ τις φλόγες πού οι ίδιοι είχαν ανάψει. Οι Σάξωνες σάρωσαν την Αγγλία, αλλ’ η μουσική της Κελτικής καρδίας τους μαλάκωσε την τραχεία τους φύση. Οι Βισιγότθοι και οι Φράγκοι, οι Χερούλοι και οι Βάνδαλοι απαλλάχθηκαν απ’ την θηριωδία τους μέσα στο ίδιο εκείνο φως του πολιτισμού πού είχαν αγωνισθεί να εξαφανίσουν.

  Ακόμα και οι αγριώτατοι Τάταροι της Σκυθικής ερήμου επηρεάσθηκαν και μαλάκωσαν μέσα στις κατασκηνώσεις τους από πλεγμένη λυγαριά, αλλά ο Τούρκος, οπουδήποτε έφτασε το γιαταγάνι του εξευτέλισε, εμόλυνε και δυσφήμησε καταστρέφοντας με αιώνια φθορά τον Ρωμαϊκό και Λατινικό πολιτισμό, ωσότου, όταν όλα είχαν αφανισθεί, κάθησε κάτω ικανοποιημένος

  0

  πείτε τη γνώμη σας γι' αυτές τις φράσεις του ιστορικού Butlerx
  απ’ την αγριότητα του μέσα σ’ έναν λήθαργο, βαίνοντας προς ένα απελπισμένο γήρας».
• Ο Δρ Λυσίμαχος Οικονόμου, καθηγητής Βυζαντινής Ιστορίας στο Kings College του Λονδίνου, και στο βιβλίο του “The Martyrdom of Smyrna and Eastern Christendom” (To μαρτύριο της Σμύρνης και του Χριστιανισμού της Ανατολής), παραθέτει συντριπτικά στοιχεία καταγγέλοντας τα αδικήματα και τη φρίκη που προξένησαν οι Τούρκοι στη Μικρά Ασία το 1922.
• Ο Ralph Harlow, πρώην ιεραπόστολος στην Τουρκία και Καθηγητής της Βιβλικής Φιλολογίας και της Συγκριτικής Θρησκειολογίας στο Smith College της Μασσαχουσέττη έγραψε:

  • «Απ’ το 1915 μέχρι το 1918 συνέβησαν πάλι μια σειρά από θηριωδίες, τέτοιες πού οι άνθρωποι της εποχής μας δεν μπορούν να εννοήσουν ούτε συναισθηματικά, ούτε με τη συνείδηση τους παρ’ όλο πού είχαν προηγηθεί οι ωμότητες των άλλων εκείνων εποχών. Όσοι από μας βρεθήκαμε μέσα στη χώρα την εποχή εκείνη και είδαμε τα γεγονότα με τα ίδια μας τα μάτια, δεν είπαμε ποτέ ούτε τη μισή αλήθεια για τις ζοφερές εκείνες ώρες. Οι Σύμμαχοι λαοί (ορκίσθηκαν σε κάθε ιερό και στο όνομα των σταυρών των νεκρών πού είχαν χάσει στον πόλεμο, ότι τα πράγματα αυτά έπρεπε να μην ξαναγίνουν ποτέ πειά. Ένα εκατομμύριο και πεντακόσιες χιλιάδες είναι ένας πολύ συντηρητικός υπολογισμός σχετικά με τις ψυχές πού θυσιάστηκαν μέσα σε ακόλαστες πράξεις και βασανιστήρια. Η Αμερική έστειλε και ανθρώπους και δολλάρια για την περίθαλψη των υπολειμμάτων απ’ τους κατοίκους της Μ. Ασίας πού γλύτωσαν απ’ την καταστροφή, νηστικοί και κουρελιασμένοι. Ο περισσότερο υπεύθυνος για όλες αυτές τις θηριωδίες άνθρωπος ήταν ο Ταλαάτ-μπέης».

  • David Abulafia – “The Great Sea: A Human History of the Mediterranean” p.585 , Oxford University Press, May 2011 – μετ. από το αγγλικό:
    “Στις αρχές οι Τούρκοι μπήκαν στην πόλη [Σμύρνη] σαν κανονικό στρατιωτικό ιππικό τους ακολουθούσαν οι Τσέτες, Τούρκοι άτακτοι που είχαν ήδη γευθεί πολύ ελληνικό αίμα στις ληστείες της δυτική Ανατολία. Καθώς οι πρόσφυγες άρχισαν να εγκαθίστανται στην Σμύρνη σφαγές, βιασμοί και ληστείες ξεκίνησαν κυρίως από τους άτακτους Τούρκους στρατιώτες, καθημερινά, αρχίζοντας από τους πιο άσπονδους εχθρούς των, όχι τους Έλληνες αλλά τους Αρμένιοιυς στην αρχή. Ούτε ο Κυβερνήτης της Σμύρνης, ούτε ο Κεμάλ έδειχναν ανησυχία για τα συμβάντα…”
  • Dr William Barry (1849-1930), διακεκριμένος Άγγλος θεολόγος και συγγραφέας ο οποίος πού διατύπωσε σε ένα άρθρο του στο Περιοδικό «The Nineteenth Century and After» (Ο 19ος αιώνας και υστέρα απ’ αυτόν) τον Αυγούστου 1919 με τα εξής:
    «Οι γνωστικοί Μουσουλμάνοι, αντί να αναλαμβάνουν με ιδιαίτερο ζήλο την υπεράσπιση ενός συστήματος, πού καταδικάστηκε απ’ την ιστορία κι απ’ την πείρα, έπρεπε να καταλήξουν στο να θεωρούν τον Τούρκο όχι σαν ένα ‘προπύργιο του Ισλαμισμού‘, αλλά σαν μια κηλίδα στον πολιτισμό τους, σαν μια κατάπτωση απ’ τη δόξα των ενδόξων Χαλιφών τους, ένα σκάνδαλο και μια αδυναμία πού δεν θα έπρεπε να τα ανέχονται πλέον».
  • Jacob Burckhardt (1818-1897), Ελβετός ιστορικός ο οποίος έγραψε συγκρίνοντας τους Τούρκους με τους Άραβες που είναι μουσουλμάνοι και τις διαφορές τους:
    «Ο Άραβας δείχνει τον χαρακτήρα του, όταν υπερασπίζεται τον φιλοξενούμενο του με κίνδυνο της ζωής του και υποτάσσεται στις αντιξοότητες της τύχης, στην απογοήτευση και στη δυστυχία με την πειό υπομονητική εγκαρτέρηση. Διακρίνεται απ’ τον Τούρκο με τα προτερήματα του οίκτου και της ευγνωμοσύνης. Ο Τούρκος είναι σκληρός, ο Άραβας έχει αγαθώτερο χαρακτήρα, ευσπλαχνίζεται και βοηθεί τον δυστυχισμένο και ουδέποτε λησμονεί τη γενναιοδωρία πού του έχει δείξει κάποιος έστω και αν είναι εχθρός».
  • Dana K. Getchell, διευθύνων σύμβουλος της Αμερικανικής Ιεραποστολής στη Μέση Ανατολή η οποία σχολιάζοντας μεταξύ άλλων από την Αθήνα όπου διέφυγαν την καταστροφή, έγραψε τα εξής στον James L. Barton, d.d., Γραμματέα της Ιεραποστολής στην Αμερική :
    “Κατά τη διάρκεια των ήμερων εκείνων των Τουρκικών εμπρησμών, λεηλασιών και σφαγών πού μετέβαλαν την ώμορφη πόλη της Σμύρνης σε στάχτη και κατέστησαν άστεγο όλο τον Χριστιανικό πληθυσμό της ο όποιος δεν ήταν λιγώτερος από 500.000 ψυχές, περιλαμβανομένων και των προσφύγων απ’ τις γειτονικές πόλεις και χωριά, ο Δρ Horton δοκίμασε περισσότερες καταθλιπτικές, δύσκολες και επικίνδυνες εμπειρίες, από όσες χρειάστηκε να δοκιμάσει ποτέ οιοσδήποτε αξιωματούχος της Κυβερνήσεως των Ηνωμ. Πολιτειών πού εξετέλεσε υπηρεσία στο Εξωτερικό”.

Ιάκωβος Γαριβάλδης ΟΑΜ