Ο μνημειώδης αυτός ναός είναι αφιερωμένος στην Αγία του Θεού Σοφία, που για τους Βυζαντινούς ήταν περισσότερο ταυτισμένος με την Παναγία. Για αιώνες αποτελούσε το λίκνο της βυζαντινής αυτοκρατορίας ενώ σήμερα είναι ένα από σημαντικότερα μνημεία, που στη συνείδηση των χριστιανών διατηρείται ως θεμελιώδες σύμβολο της Ορθοδοξίας και έχει ξεχωριστή θέση στην καρδιά των Ελλήνων.
Το έτος 1880, ο Απόστολος Καβαζίδης, μετά από όνειρο που είδε, έσκαψε σ’ ένα σημείο που του υποδείχθηκε, περίπου 3 χιλιόμετρα έξω από το χωριό Ηρωϊκό (Μπιευτίκ) Ανατολικής Θράκης και βρήκε μια εικόνα. Η εικόνα ήταν ο Άγιος Αθανάσιος. Στο σημείο εκείνο κτίστηκε μοναστήρι με κελλί για μοναχό, όπου το καντήλι μπροστά στην εικόνα έκαιγε συνέχεια μέχρι το 1922 που έγινε η καταστροφή της Μικράς Ασίας και η ανταλλαγή πληθυσμών.
Στο διάστημα που έκανα εγώ την έρευνα, οι κάτοικοι της Ιτέας ήταν ακόμη λιγότεροι από την τελευταία απογραφή. Το εγχείρημα του προέδρου δε φαίνεται να είχε κάποιο αποτέλεσμα. Τα παιδιά των πιαλιννοστούντων – όσοι είχαν παιδιά – προτίμησαν και αυτά να εγκατασταθούν σε κάποια μεγαλούπολη, αφού στην Ιτέα δεν υπήρχαν δουλειές, οπότε ο πληθυσμός του χωριού συνεχίζει να μειώνεται σταθερά.
Σύμφωνα με την απογραφή του 1928 (1929: 401), η Μάνθια είχε πληθυσμό 190 κατοίκους και ήταν όλοι πρόσφυγες. Από το σύνολο του πραγματικού αυτού πληθυσμού, οι 181 είχαν έρθει στο χωριό μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και μόνο οι 9 είχαν προηγηθεί. Βασιζόμενη στις μαρτυρίες των κατοίκων υποθέτω ότι οι 181 πρόσφυγες που ήρθαν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ήταν από το Μπεγεντίκ και οι ήταν όσοι Πόντιοι απέμειναν από την εγκατάσταση του 1920.
Στα 1915, την εποχή της εκτεταμένης εξοντώσεως των Αρμενίων, ο Πρόξενος Jesse Β. Jackson υπηρετούσε στο Χαλέπι και διακρίθηκε πάρα πολύ για την βοήθεια πού είχε δώσει στον δυστυχισμένο αυτό λαό. Επειδή ο Πρόξενος Jackson είχε παρευρεθεί στις τρομερές εκείνες σκηνές…
Με τον όρο “Βυζάντιος” παραδίδεται ένα εξαιρετικό ρητορικό κείμενο του Θεόδωρου Μετοχίτη, του εξαιρετικού λογίου και ανώτατου αξιωματούχου της βυζαντινής Αυλής στο πρώτο μισό του δέκατου τέταρτου αιώνα. Τώρα έχουμε τον Βυζάντιον σε κριτική έκδοση, αλλά και σε πρόσφατη νεοελληνική μετάφραση του Ιωάννη Πολέμη από της Εκδόσεις Ζήτρος.
Με επιστολή του προς την Υπουργό Παιδείας κ. Ν. Κεραμέως και την Υπουργό Πολιτισμού κ.Λ.Μενδώνη, ο βουλευτής κι Επίτιμος Αρχηγός της Ε.Α. Α. Δημοσχάκης προτείνει την συνεργασία της Επιστημονικής Κοινότητας αλλά και όλων των αρμοδίων φορέων σχετικά με την διερεύνηση και στοιχειοθέτητη των ιστορικών γεγονότων που προηγήθηκαν της Απελευθέρωσης.
Άρρηκτα δεμένο με τη θρακιώτικη παράδοση και εν μέρει με τη ζωή είναι το έθιμο του κουρμπανιού, της θυσίας δηλαδή, στη μνήμη του προστάτη των αμπελιών Άγιου Τρύφωνα, ενός μάρτυρα της Εκκλησίας από τη Θράκη, που αποτελεί τη χριστιανική εκδοχή του θεού Διόνυσου, ο οποίος έμαθε στους Θράκες και σε άλλους Έλληνες την καλλιέργεια της αμπέλου…
Η πρώτη δημόσια συνεδρίαση της Φερράρα πραγματοποιήθηκε στις 10 Γενάρη του 1438 για να κηρύξει επίσημα και τη μεταφορά της συνόδου από την Βασιλεία στη Φερράρα και να ακυρώσει τις αποφάσεις των διαβουλεύσεων…
Η αποκάλυψη αυτή του τουρκικού περιοδικού, είχε έρθει «καπάκι» σε ένα επίσης σχετικό δημοσίευμα της ισλαμικής τουρκικής εφημερίδας, Takvim, με τον εντυπωσιακό τίτλο, «Fatih Hırıstiyan mıydı!», δηλαδή «Ο Φετίχ ήταν χριστιανός!»
Στη Σεμέντρα της Καππαδοκίας όπως προαναφέραμε οι κάτοικοι έγραφαν και διάβαζαν τα «καραμανλήδικα». Τούρκικες, Αραβικές και Περσικές λέξεις γραμμένες με στοιχεία του Ελληνικού αλφάβητου. Βιβλία, εικόνες και άλλες επιγραφές έχουν καταγραφεί σε προηγούμενα κεφάλαια. Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να παρατεθούν σημειώματα στη καραμανλήδικη γραφή όπως αυτή χρησιμοποιήθηκε στη νέα πατρίδα (Καρκάρα – Σήμαντρα Χαλκιδικής).
Η Ραιδεστός ανέπτυξε αξιόλογο πολιτισμό, άκμασε ιδιαίτερα κατά τους βυζαντινούς χρόνους και έγινε έδρα του μητροπολίτη Ηρακλείας. Στη σύγχρονη ιστορία άλλαξε διαδοχικά κυρίαρχους αρκετές φορές. Στον πρώτο βαλκανικό πόλεμο (1912) καταλήφθηκε από τους Βουλγάρους και την ξαναπήραν οι Τούρκοι το 1913. Το 1920 προσαρτήθηκε στην Ελλάδα με τη Συνθήκη των Σεβρών.